Nội tiết tố là gì? Các loại nội tiết tố và chức năng của chúng

Khi nhắc đến nội tiết tố, nhiều người thường nghĩ ngay đến nội tiết tố sinh dục như estrogen và testosterone. Tuy nhiên, nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng khác của cơ thể và ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, bao gồm giấc ngủ, thức dậy, tiêu hóa, hấp thụ chất dinh dưỡng, tâm trạng và nhiều hơn thế nữa. Vậy nội tiết tố là gì? Hãy cùng DNA Hospital tìm hiểu chi tiết hơn dưới đây.

Nội tiết tố là gì?

Nội tiết tố là những chất truyền tin hóa học, gửi tín hiệu đến một hoặc nhiều mô hay cơ quan trong cơ thể. Chúng là một phần của hệ nội tiết, và lĩnh vực nghiên cứu về hệ này được gọi là nội tiết học (endocrinology).

Nội tiết tố có hai chức năng cơ bản:

• Chúng có thể truyền tín hiệu giữa hai tuyến nội tiết, tức là các bộ phận trong hệ nội tiết chịu trách nhiệm sản xuất hormone.
• Chúng cũng có thể gửi tín hiệu từ một tuyến nội tiết đến một cơ quan hoặc mô, chẳng hạn như khi tuyến tụy giải phóng insulin để giúp hấp thụ glucose từ máu.

Các nhà khoa học đã xác định được hơn 50 loại hormone trong cơ thể con người, và có thể còn nhiều hormone khác chưa được phát hiện.

Nội tiết tố được sản xuất từ đâu?

Nội tiết tố (hormone) được sản xuất từ các tuyến nội tiết trong cơ thể. Dưới đây là một số tuyến nội tiết chính và các hormone mà chúng sản xuất:

• Tuyến giáp: Sản xuất thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3) để điều chỉnh quá trình trao đổi chất.
• Tuyến thượng thận: Sản xuất cortisol, adrenaline, và noradrenaline để điều hòa stress và đáp ứng căng thẳng.
• Tuyến tụy: Sản xuất insulin và glucagon để điều hòa lượng đường trong máu.
• Tuyến yên: Sản xuất hormone tăng trưởng (GH), prolactin, TSH, FSH, và LH để điều hòa nhiều chức năng cơ thể.
• Tuyến tùng: Sản xuất melatonin để điều hòa giấc ngủ.
• Tuyến sinh dục: Sản xuất estrogen, progesterone và testosterone liên quan đến phát triển và chức năng sinh dục.

Những tuyến nội tiết này đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhiều hoạt động sinh lý của cơ thể.

Ngoài nội tiết tố tự nhiên, các nhà khoa học cũng đã sản xuất nhiều hormone nhân tạo phục vụ mục đích y học. Ví dụ, oxytocin tổng hợp có thể được sử dụng để kích thích chuyển dạ.

Các loại nội tiết tố chính trong cơ thể

Cơ thể sản xuất một số nhóm nội tiết tố chính, bao gồm:

Hormone steroid

Hormone steroid được tạo ra từ cholesterol và không hòa tan trong máu. Nhiều hormone sinh dục, chẳng hạn như estrogen và testosterone, thuộc nhóm hormone này.

Hormone peptide

Hormone peptide bao gồm từ ba axit amin trở lên và có khả năng hòa tan trong máu. Một số ví dụ về hormone peptide gồm:

• Hormone chống bài niệu (antidiuretic hormone, ADH) – đóng vai trò trong quá trình chuyển hóa nước.
• Oxytocin – còn được gọi là “hormone ôm ấp,” có vai trò quan trọng trong sinh nở và nuôi con bằng sữa mẹ.
• Insulin và yếu tố tăng trưởng giống insulin (IGF) – giúp điều hòa lượng đường trong máu.

Hormone amine

Hormone amine được tạo ra từ axit amin và một số loại có thể hòa tan trong máu. Các ví dụ bao gồm:

• Hormone tuyến giáp: Điều chỉnh quá trình trao đổi chất.
• Epinephrine và norepinephrine: Phản ứng với căng thẳng và điều hòa hệ thống thần kinh.
• Dopamine: Điều chỉnh tâm trạng và cảm giác hạnh phúc.

Nội tiết tố sinh dục nữ

Nội tiết tố sinh dục nữ có nồng độ cao hơn ở nữ giới so với nam giới, nhưng cả hai giới đều có chúng ở một mức độ nhất định. Các hormone này ảnh hưởng đến sự phát triển tình dục, bao gồm:

• Hình thành cơ quan sinh sản
• Quá trình dậy thì
• Khả năng sinh sản
• Ham muốn tình dục

Các nội tiết tố sinh dục nữ chính bao gồm:

• Estrogen – giúp kích thích ham muốn tình dục và làm dày niêm mạc tử cung trước khi rụng trứng.
• Hormone luteinizing (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH) – giúp kích thích sự rụng trứng.
• Progesterone – làm dày chất nhầy cổ tử cung sau khi rụng trứng và hỗ trợ quá trình mang thai sớm.

Ở nữ giới, buồng trứng là tuyến nội tiết chính sản xuất các hormone này, nhưng một số mô khác cũng có thể tạo ra chúng.

Mức độ các hormone này có thể thay đổi đáng kể trong suốt cuộc đời, phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe và môi trường của mỗi người. Chẳng hạn, chu kỳ kinh nguyệt gây ra những biến động nội tiết tố thường xuyên, trong khi các thay đổi lớn hơn có thể xảy ra trong giai đoạn mãn kinh.

Nội tiết tố sinh dục nam

Nội tiết tố sinh dục nam chính là testosterone. Testosterone đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các đặc điểm sinh dục thứ cấp ở nam giới như râu và lông trên cơ thể. Hormone này cũng có ảnh hưởng đến sức khỏe cơ bắp và xương, giúp duy trì sức mạnh và độ bền.

Tinh hoàn là tuyến nội tiết chính sản xuất ra testosterone. Sau khi sản xuất, cơ thể cũng chuyển hóa testosterone thành dihydrotestosterone (DHT) và estradiol – một dạng của estrogen.

Tương tự như nội tiết tố sinh dục nữ, nội tiết tố sinh dục nam không chỉ tồn tại ở nam giới. Nam giới cũng có một lượng nhỏ hormone “nữ” như estrogen, và ngược lại, nữ giới cũng có một lượng testosterone nhất định.

Khi nào nội tiết tố suy giảm?

Nhiều loại nội tiết tố duy trì hoạt động tương tự trong suốt cuộc đời của một người. Tuy nhiên, hormone sinh dục nam và nữ là ngoại lệ vì chúng suy giảm tự nhiên theo tuổi tác.

• Ở phụ nữ, estrogen và progesterone giảm đáng kể nhất trong thời kỳ mãn kinh, thường xảy ra trong độ tuổi từ 45 đến 56. Thời kỳ này đánh dấu sự kết thúc của chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản.
• Ở nam giới, mức testosterone giảm dần theo thời gian, nhưng quá trình này diễn ra chậm hơn và thường xảy ra muộn hơn trong cuộc đời. Sự suy giảm testosterone có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh lý và tinh thần, nhưng thường không gây ra các triệu chứng rõ rệt như ở phụ nữ.

Ngoài tuổi tác, còn có nhiều yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến sự suy giảm nội tiết tố, chẳng hạn như:

• Phẫu thuật: Các thủ thuật loại bỏ tuyến nội tiết sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất hormone, chẳng hạn như cắt bỏ buồng trứng hoặc tinh hoàn.
• Điều trị y tế: Một số thuốc và phương pháp điều trị có thể làm thay đổi lượng hormone, chẳng hạn như điều trị tuyến giáp hoạt động quá mức.
• Bệnh tự miễn: một số bệnh tự miễn có thể tấn công tuyến nội tiết, chẳng hạn như bệnh Hashimoto gây ảnh hưởng đến hormone tuyến giáp.
• Bệnh mãn tính: tiểu đường tuýp 2, béo phì và nhiều bệnh mãn tính khác có thể dẫn đến thay đổi nồng độ hormone.

Làm sao biết bạn có mất cân bằng nội tiết tố?

Bạn có thể nhận biết mất cân bằng nội tiết tố qua một số dấu hiệu và triệu chứng sau:

Ở nữ giới:

• Chu kỳ kinh nguyệt không đều: Kinh nguyệt có thể không đến đúng thời điểm hàng tháng hoặc có thời gian dừng lại.
• Thay đổi cân nặng: Tăng cân không giải thích được hoặc giảm cân đột ngột.
• Giảm ham muốn tình dục: Giảm sự hứng thú trong các hoạt động tình dục.
• Mệt mỏi: Cảm thấy mệt mỏi và thiếu năng lượng.
• Thay đổi tâm trạng: Cảm giác trầm cảm, lo lắng hoặc khó chịu.
• Thay đổi da và tóc: Da khô, tóc mỏng và dễ gãy.

Ở nam giới:

• Giảm ham muốn tình dục: Giảm sự hứng thú trong các hoạt động tình dục.
• Rối loạn cương dương: Khó khăn trong việc duy trì cương cứng.
• Giảm khối lượng cơ bắp: Mất cân nặng và sự giảm sức mạnh cơ bắp.
• Thay đổi tóc: Tóc mỏng và giảm sự phát triển của tóc.
• Đau ngực: Cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng ngực.

Tuy nhiên, không thể chẩn đoán mất cân bằng nội tiết tố chỉ dựa trên triệu chứng. Nếu có lo ngại, bạn nên đến bác sĩ để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác.

Nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong nhiều khía cạnh của sức khỏe và cuộc sống. Chúng không chỉ liên quan đến sinh dục mà còn kiểm soát các chức năng như trao đổi chất, nhiệt độ cơ thể, tâm trạng, tiêu hóa và hơn thế nữa. Nếu bạn đang gặp vấn đề về nội tiết tố, hãy tìm đến bác sĩ để được thăm khám cũng như đưa ra phương án phù hợp.